Gebruik en misbruik van corona steunmaatregelen

“We gaan alle bedrijven die gezond waren vóór de crisis door deze moeilijke periode trekken”. De regeringen van ons land zijn altijd duidelijk geweest over het uitgangspunt van de coronasteun. Die coronasteun kwam er onder verschillende vormen: coronapremies voor wie tijdelijk werkloos was. Daarnaast waren er ook coronamaatregelen waarbij er een tijdelijk gunstregime werd toegekend of coronasteun. De overheid dacht ook aan een vergoeding voor wie onvrijwillig in quarantaine belandde. Zij die daardoor hun job niet kon uitvoeren konden hiervoor een hinderpremie aanvragen. Last but not least kregen ook zelfstandige het recht om zichzelf een corona thuiswerkvergoeding uit te keren.

Maar zijn al die coronapremies voor zelfstandige ondernemers wel terecht? En is er een deel van de zelfstandigen in de kou blijven staan op het vlak van coronamaatregelen?

Coronasteun: grotendeels gebaseerd op goede trouw

Er zijn een aantal coronamaatregelen waarmee zelfstandigen moeilijk creatief aan de slag kunnen. Enkele voorbeelden:

• De Btw-verlaging op bepaalde producten en diensten (vooral in de horeca).
• Het recht op uitstel van de betaling van de sociale bijdragen.

De verschillende overheden van ons land delen ook coronapremies uit onder de vorm van een vast bedrag (premie) of een percentage van een omzet. Hiervoor moet de zelfstandige ondernemer aan één of meerdere voorwaarden voldoen. Denk maar aan tijdelijke werkloosheid, een verplichte sluiting of een fikse omzetdaling. Nog een voorbeeld van coronasteun is het Vlaams beschermingsmechanisme bij een omzetdaling van meer dan 60% dat aangevraagd kan worden via Vlaio.

 

De overheid rekent op de goede trouw van de zelfstandige bij de coronapremies en beschermingsmechanismes die zij terbeschikking stellen

Ruim 15% van de coronasteun belandde in verkeerde handen

De federale overheid alleen al keerde ondertussen ruim 13 miljard euro aan coronapremies uit. Uit onderzoek blijkt dat ruim 15% onterecht werd toegekend: we spreken hier dus over een misbruik van bijna 2 miljard euro, een duizelingwekkend bedrag.

Overheidsbronnen alsook bedrijfsdataspecialist Graydon organiseerde een steekproef. Zij vermoeden dat er vooral in de maanden maart en april van 2020, tijdens de eerste lockdown, veel misbruik was.

Wanneer spreken we over misbruik van coronasteun?

Het spreekt voor zich dat zonder de coronamaatregelen en de coronapremies veel bedrijven failliet zouden zijn gegaan. Dat neemt niet weg dat er ook misbruik in het spel is.

Maar misbruik is een breed begrip. Wanneer spreken we over misbruik bij de coronasteun? Is het schuiven met facturatiedata een misdrijf? Is het toevoegen van een NACEBEL-code aan je activiteiten in het KBO een randgeval of een zuiver geval van misbruik?

Laten we beginnen met de ergste en meest onmiskenbare vorm van misbruik: het gebruik van coronasteun voor criminele activiteiten. Criminelen richten dekmantelbedrijven op om coronapremies te kunnen aanvragen. Dat geld vloeit dan door richting het criminele milieu. Volgens Graydon is er bij meer dan 5% van de bedrijven die coronasteun aanvragen een normaal tot sterk vermoeden van criminele activiteiten.

5% kwam terrecht in een lege doos

Naast dekmantelbedrijven versterkte tijdens de coronacrisis ook het fenomeen van de spookbedrijven. Bij die zogeheten zombiebedrijven is er echter niet altijd sprake van gesjoemel. Een spookbedrijf kan ook toebehoren aan een zelfstandige ondernemer die niet meer uit de kosten geraakt. Toch is er ook hier een vermoeden dat ongeveer 5% de coronasteun terecht is gekomen in een ‘lege doos’.

Tot slot is er het gesjoemel met premies voor tijdelijke werkloosheid en overbruggingsrecht. Volgens Graydon is dit soort misbruik moeilijker te controleren door de overheid. Enkele voorbeelden:

• Zelfstandigen verklaarden dat ze de deuren moesten sluiten maar bleven gewoon verder werken en stelden hun facturatie uit.
• Om gebruik te maken van overbrugginsrecht is niet zoveel nodig. Het volstaat als zelfstandige om enkel de documenten in te dienen die gaan over identiteits- en adresgegevens.
• Compensatiepremie: wie een beetje creatief aan de slag gaat met zijn of haar facturatie, kon relatief snel aan 60% omzetverlies geraken.

Willekeur bij de sociale secretariaten als eerste filter

De overheid kondigde strenge controles aan. Daarnaast rekent ze in eerste instantie op de sociale secretariaten die meestal het eerste aanspreekpunt zijn voor de zelfstandigen.

Het zijn de sociale secretariaten die tools aanbieden waarmee de zelfstandige coronasteun kan aanvragen. In veel gevallen gaat het om geautomatiseerde aanvraagformulieren voor het indienen van de basisgegevens zoals ondernemingsnummer, identiteitsgegevens en omzetcijfers. Vervolgens kunnen de sociale secretariaten een manuele controle uitvoeren om de aanvraag verder te bestuderen.

Elk sociaal secretariaat beslist zelf over hun aanpak

De verschillende sociale secretariaten kiezen zelf hun aanpak voor het controleren van de coronasteun. Opdrachten.be deed een rondvraag bij een aantal grote nationale kantoren. Wij stelden vast dat de manier waarop de aanvragen gecontroleerd worden sterk verschilt. Bij het ene sociaal secretariaat is er nauwelijks controle en gebeurt de goedkeuring automatisch op basis van een aantal gegevens. Een ander sociaal secretariaat organiseert regelmatig steekproeven en evalueert de aanvraag tot in de puntjes.

Je kan hieruit concluderen dat niet alle zelfstandigen over dezelfde kam worden geschoren. Het is soms een kwestie van ‘goed geluk’ en de keuze van het sociaal secretariaat. Sterk nog, het blijkt sterk afhankelijk of je bij sociaal secretariaat A bent aangesloten of bij sociaal secretariaat B.

“Ik wist niet dat ik recht had op coronasteun”

Zo’n 15% van de coronasteun zou dus onterecht zijn uitgekeerd. Maar zijn er ook zelfstandigen die onterecht in de kou zijn blijven staan? Dat is veel moeilijker te achterhalen. Wij deden een korte rondvraag in het netwerk van Opdrachten.be. Dit deed echter vermoeden dat er ook coronapremies onterecht in de staatskas zijn blijven steken.

Een freelancer die anoniem wil blijven getuigde recent het volgende aan Opdrachten.be:

“In de eerste dagen en weken van de eerste lockdown werd ik om de oren geslagen met berichten over coronasteun en coronamaatregelen. Ik heb zowat alle termen en alle overheden zien passeren: hinderpremie, beschermingsmechanisme, federale overheid, Vlaamse overheid, uitstel van sociale bijdragen, enzovoort. Omdat mijn eigen sociale secretariaat het te druk had om mij wegwijs te maken, ben ik zelf alles beginnen uitpluizen...

“Ik ben eigenlijk te braaf geweest en heb mij beperkt tot het strikte minimum. Ik hoorde hoe sommige freelancers op alle mogelijk premies zijn gesprongen. Misschien had ik beter ook dezelfde stoute schoenen moeten aantrekken? Vooral nu blijkt dat er in de praktijk bitter weinig controles blijken te zijn.”

Deze getuigenis tart nog meer de verbeelding

“In hoofdberoep werk ik als technieker in loondienst en daarnaast ben ik zelfstandige DJ“. In mijn geval zijn de inkomsten als DJ een pure extra’s en heb ik dat geld niet nodig om comfortabel te leven. Ik vond het dan ook vanzelfsprekend om geen staatssteun aan te vragen als compensatie voor mijn inkomsten die wegvielen. Maar dat was buiten mijn sociaal secretariaat gerekend. Ik werd verschillende keren opgebeld om de betaling van een premie praktisch te organiseren. Er werd met veel verbazing gereageerd op mijn eerlijke mededeling dat ik die premie weigerde. Op een gegeven moment was er zelfs sprake dat ik die premie verplicht moest aanvaarden… Eigenlijk pure waanzin.”

 

Ook een bron van inkomsten tijdens corona: nieuwe freelance opdrachten

Als freelancer kan je door de crisis geraken dankzij coronasteun. Vergeet echter ook niet om te blijven zoeken naar nieuwe freelance opdrachten.

“Er is een logische terugval geweest van het aantal freelance opdrachten tijdens de eerste lockdown. Maar sinds midden 2020 is het aantal jobs op zelfstandige basis opnieuw beginnen stijgen. Dit merken wij ook op ons freelanceplatform . Die stijging blijft aanhouden! Wij blijven proactief op zoek gaan naar nieuwe opdrachtgevers,” aldus Bavo Verstraeten, de bezieler van Opdrachten.be.

Collega Lode Schoors (Creative Geeks) treedt hem daarin bij: “Er is sinds eind 2020 minder een paniekreactie bij bedrijven en er gebeuren opnieuw volop aanwervingen, ook in de freelance wereld. Als freelancer is het vooral een kwestie om te blijven werken aan je netwerk. Een kwalitatief platform zoals Opdrachten.be kan je daarbij helpen!”